فیلترینگ همزاد اینترنت در ایران
۱۳۹۱ مهر ۹, یکشنبه
اینترنت در ایران برای کاربران با کلمه فیلتر عجین شده است. فیلتری که دسترسی به بسیاری از سایت‌ها را محدود کرده است. لیست فیلترینگ در ایران البته حد و مرزی ندارد، از سایت‌های مخالف حکومت گرفته، تا سایت‌های علمی، پورن و اخیرا سرویس‌هایی مانند ایمیل سایت گوگل (Gmail).
البته سانسور به سایت‌ها هم محدود نمی‌شود و شامل کلماتی که شما در اینترنت جست‌و‌جو می‌کنید نیز هست. همین مساله هم در موارد بسیاری باعث اعتراض کابران شده بود و حتی در مواردی باعث مسدود شدن سایت‌های ارگان‌های مختلف شده است.
اما برای پی بردن به ریشه این مساله، نیاز است ابتدا خود فیلترینگ را بشناسیم. در این جستار به صورت خلاصه به بحث سانسور اینترنت می‌پردازیم.
فیلترینگ یا سانسور در اینترنت
فیلترینگ اینترنت عبارتست از اعمال سانسور، محدودیت و نظارت ساختاریافته و هدفدار بر دسترسی به محتوای وبگاه‌ها و استفاده از خدمات اینترنتی برای کاربران.[۱] این روند در سراسر دنیا جاریست و محدود به یک کشور یا منطقه خاص نمی‌شود و در سراسر دنیا بر اساس قوانین کشور‌ها محدودیت‌هایی برای کابران ایجاد می‌شود. اما جنس این محدودیت‌ها در کشورهای مختلف متفاوت است.
فیلترینگ در کشورهای مختلف
در کشورهایی که از نظر آزادی دسترسی به اطلاعات در رده‌های نخستین نیز قرار دارند، برخی سایت‌ها مانند سایت‌های ناقض کپی رایت فیلتر می‌شوند. اما نهادهای دولتی حقی برای ایجاد محدودیت بیشتر در زمینه فیلترینگ ندارند.
اما فیلترینگ در ایران، بر اساس قوانین مصوب در مجلس شورای اسلامی اعمال می‌گردد. این قوانین طیف عظیمی از سایت‌های اینترنتی را در بر می‌گیرد. از سایت‌های پورن تا سایت‌های مخالف یا منتقد حکومت. هرچند در رابطه با سایت‌های مخالف یا منتقد حکومت که به سایت‌های سیاسی شهرت یافته‌اند، روند فیلتر مشخص و شفاف نیست.
چگونه اینترنت فیلتر می‌شود
اگر به صورت ساده بخواهیم فیلتر شدن اینترنت را مورد بررسی قرار دهیم، باید ابتدا مفاهیم ساده‌ای از فضای اینترنت را بیاموزیم. اولین نکته در رابطه با اینترنت این است که بر خلاف تصور، اینترنت مرکز یا منبعی ندارد. اینترنت فضایی متشکل از تمام کامپیوترهای موجود در یک شبکه با وسعت جهانی است.
نحوه اتصال شما به اینترنت، از طریق یک مرکز سرویس دهنده اینترنت (Internet Service Provider، ISP) انجام می‌گیرد. این مرکز با ارتباط با ISPهای دیگر، شما را وارد ابر اطلاعاتی می‌کند. اما برای این اتصال، هر منطقه با استفاده از دریچه ورودی (Gate Way) به دنیای بیرون متصل می‌شود. در کشورهای مانند ایران، Gate Way به طور کامل در اختیار و تحت کنترل نهادهای دولتی است.
شما برای باز کردن یک سایت ابتدا درخواستی به ISP خود ارسال می‌کنید. سرورهای (سرویس دهنده) موجود در ISP با استفاده از سازکاری، سایت مورد نظر شما را پیدا و شما را به آن متصل می‌کنند. حال زمانی که سایتی فیلتر باشد، به جای یافتن آن سایت، سرور مستقر در ISP شما را به سوی صفحه دیگری (در ایران صفحه فیلترینگ یا صفحه پیوند‌ها) ارجاع می‌دهد و اجازه ارتباط شما با سرور مقصد فراهم نمی‌شود.
تاریخچه فیلتر در ایران
فیلترینگ در ایران، از اوایل دهه هشتاد، یعنی تنها چند سال پس از ورود اینترنت به کشور و فراگیر شدن آن، آغاز شد. این روند بلافاصله پس از «ابلاغیه سیاست‌های کلی شبکه‌های اطلاع رسانی رایانه‌ای» که از سوی رهبر جمهوری اسلامی ابلاغ شده بود آغاز شد. هرچند این روند در زمان دولت اصلاحات با مخالفت جدی مجلس و دولت روبرو شد، ولی «شورای عالی انقلاب فرهنگی» اولین قوانین مربوط به محدود سازی فضای اینترنت را تنظیم و تصویب کرد.[۲]
این قوانین و مصوبات در قانونی با عنوان «مقررات و ضوابط شبکه‌های اطلاع‌رسانی و رایانه‌ای» به دستگاه‌های زیربط ابلاغ و لازم الاجرا دانسته شد و از اوایل سال ۸۱ با تشکیل کمیته‌ای سه نفره شامل، نماینده‌ی وزارت اطلاعات، نماینده‌ی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نماینده‌ی صدا و سیما برای رسیدگی به وضعیت اینترنت پیگیری شد. نماینده‌ی دبیرخانه‌ی شورای اسلامی و نماینده سازمان تبلیغات اسلامی به عنوان دو عضو دیگر، بعداً به این کمیته پیوستند.
در اولین اقدام این کمیته، ۱۱۱ هزار سایت، به عنوان سایت‌های ممنوعه دسته بندی و جهت فیلتر شدن به شرکت تامین خدمات اینترنتی ارائه شدند.
آیین‌نامه‌ی سامان‌دهی فعالیت سایت‌های اینترنتی
این روند تا کنون ادامه دارد. اما در مرداد ۸۵، دولت آیین‌نامه‌ی «سامان‌دهی فعالیت سایت‌های اینترنتی» را ابلاغ کرد.[۳] بر اساس این آیین‌نامه، همه‌ی سایت‌های اینترنتی باید در وزارت ارشاد به ثبت برسند. در این آیین نامه مواردی که از نظر قانونی موجب فیلتر شدن سایت‌ها می‌شود به عبارت زیر اعلام شد:
۱. نشر مطالب الحادی و مخالف موازین اسلامی
۲. اهانت به دین اسلام و مقدسات آن
۳. ضدیت با قانون اساسی و هرگونه مطلبی که استقلال و تمامیت ارضی کشور را خدشه‌دار کند.
۴. اهانت به رهبری و مراجع تقلید
۵. تحریف یا تحقیر مقدسات دینی، احکام مسلم اسلام، ارزشهای انقلاب اسلامی و مبانی تفکر سیاسی امام خمینی
۶. اخلال در وحدت و وفاق ملی
۷. القای بدبینی و ناامیدی در مردم نسبت به مشروعیت و کارآمدی نظام اسلامی
۸. اشاعه و تبلیغ گروه‌ها و احزاب غیر قانونی
۹. انتشار اسناد و اطلاعات طبقه‌بندی شده‌ی دولتی و امور مربوط به مسائل امنیتی، نظامی و انتظامی
۱۰. اشاعه‌ی فحشا و منکرات و انتشار عکسها و تصاویر و مطالب خلاف اخلاق و عفت عمومی
۱۱. ترویج مصرف سیگار و مواد مخدر
۱۲. ایراد افترا به مقامات و هر یک از افراد کشور و توهین به اشخاص حقیقی و حقوقی
۱۳. افشای روابط خصوصی افراد و تجاوز به حریم اطلاعات شخصی آنان
۱۴. فعالیت‌های تجاری و مالی غیر قانونی و غیرمجاز از طریق شبکه‌ی اطلاع‌رسانی و اینترنت از قبیل: جعل، اختلاس و قمار
۱۵. انتشار اطلاعات حاوی کلیدهای رمز بانک‌های اطلاعاتی، نرم‌افزارهای خاص، صندوقهای پست الکترونیکی و یا روش شکستن آن‌ها
۱۶. خرید و فروش و تبلیغات در شبکه‌ی اطلاع‌رسانی و اینترنت از کلیه‌ی کالاهایی که منع قانونی دارند.
۱۷. هر گونه نفوذ غیرمجاز به مراکز دارنده‌ی اطلاعات خصوصی و محرمانه و تلاش در جهت شکستن قفل رمز سیستم‌ها
۱۸. هر نوع حمله به مراکز اطلاع‌رسانی و اینترنتی دیگران برای از کار انداختن و یا کاهش کارایی آن‌ها
۱۹. هر گونه تلاش برای انجام شنود و بررسی بسته‌های اطلاعاتی در حال گذر در شبکه که به دیگران تعلق دارد و نیز ایجاد هر گونه شبکه و برنامه‌ی رادیویی و تلویزیونی بدون هویت و نظارت سازمان صدا و سیما.
اما در این آیین نامه اجازه ویژه‌ای به قوه قضاییه جهت صدور دستور برای مسدود سازی سایت‌ها داده شد.
پس از تصویب این قوانین بسیاری از سایت‌ها از دسترس خارج شدند. مهم‌ترین سایت‌هایی که در اثر قوانین جدید از دسترس خارج شدند، شامل خبرگزاری‌ها، وبلاگ‌های شخصی و شبکه‌های اجتماعی مانند اورکات، فیس بوک و… هستند. صفحاتی که به زعم مسئولین به هر دلیلی، نیاز به دسترسی به آن‌ها وجود ندارد.
تئوری توطئه و جنگ نرم
یکی از مهم‌ترین عواملی که فیلترینگ در ایران را دامن می‌زند، بحث تئوری توطئه است. حکومت جمهوری اسلامی، اعتقاد دارد که دولت‌های غربی سعی در از بین بردن نظام حاکم بر ایران دارند. در این روند ایران تنها نیست و با نسبتی معکوس، هرچقدر کشوری آزادی‌های اجتماعی و سیاسی کمتری دارد، اینترنت بیشتر فیلتر می‌شود.
همین اصل، حکومت‌هایی با ساختار غیر دموکراتیک را مجبور به محدود کردن فضای اینترنت کرده است. مهم‌ترین دلیل برای محدود سازی فضای اینترنت، امکان ارتباط، افزایش سطح آگاهی عمومی و تجمیع نظر‌ها جهت اعتراضات مدنی است.
ه‌مان طور که پیش از این، نقش اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در رخدادهای پس از انتخابات بحث برانگیز ریاست جمهوری و همین طور در وقایع موسوم به بهار عربی انکار ناپذیر است.
ایران، از آخر، اول
خانه آزادی (Freedom House) در تازه‌ترین گزارش خود از آزادی اینترنت در جهان، ایران را از لحاظ آزادی دسترسی به اینترنت در رتبه آخر قرار داده است. [۴]
این نهاد، با بررسی ۴۶ کشور، ایران را پس از کوبا و چین در پایین‌ترین رتبه آزادی دسترسی به اینترنت قرار داده است. در این گزارش هم چنین تاکید شده است که چین به عنوان مبدع سانسور در اینترنت، از جمله راهنمایان ایران و کوبا به شمار می‌رود.
اینترنت در ایران، به ویژه پس از انتخابات بحث برانگیز دهمین دوره ریاست جمهوری، با محدودیت‌های بسیار شدیدی روبرو شد. به نوعی که در برخی موارد، شاهد قطع کامل اینترنت در ایران بوده‌ایم.
اینترنت ملی یا اینترانت
مدتی است بحث اینترنت ملی در ایران بسیار داغ است. منظور از اینترنت ملی، شبکه‌ای داخلی است که در آن کاربران شبکه، تنها به اطلاعات موجود در محدوده جغرافیایی کشور دسترسی دارند.
در این شبکه که فضای کوچک‌تری از شبکه جهانی اینترنت است، حکومت قادر است تمام محتوای موجود را کنترل و رصد کند. این شبکه در بسیاری از کشورهای جهان وجود دارد. دلیل عمده تشکیل چنین شبکه‌ای، افزایش امنیت کاربران است. اما در کشورهایی مانند ایران و چین، از این شبکه برای محدود کردن ارتباط مخاطبان و کاربران با دنیای بیرون استفاده می‌شود.
تشکیل چنین شبکه‌ای در ایران، مضرات بسیاری دارد. عدم تولید محتوای مستقل از عمده دلایل مخالفت کاربران با چنین شبکه‌ای است. با توجه به اینکه در ایران رسانه آزاد وجود ندارد و تمامی نشریات باید از زیر تیغ سانسور حاکمیت عبور کنند، بستن تنها مدخل اطلاعات آزاد به کشور می‌تواند عواقب جبران ناپذیری در زمینه آگاهی عمومی به همراه داشته باشد.
این مساله در کنار نیاز علمی کشور به دسترسی به منابع دسته اولی، خسارت زیادی به تولید علم در کشور وارد می‌کند. هرچند تا کنون موضع گیری در رابطه با قطع کامل دسترسی به شبکه جهانی اینترنت مطرح نشده است، اما نهادهای ناظر، همواره بیم قطع مقطعی یا دائم ایران از شبکه جهانی اینترنت را دارند.
راه‌های عبور از فیلتر
یکی از محاسن تکنولوژی، ایجاد راه حل‌های جدید است. این راه حل‌ها در رابطه با سانسور اینترنت به کمک فعالان حوزه آزادی بیان آمده است. از زمان آغاز فیلترینگ در ایران، تولید فیلتر شکن (Anti-Filter) نیز آغاز شده است.
آنتی فیلتر‌ها انواع گوناگونی دارند. وی.پی.ان (VPN)، ساکس (Socks) و… که هر کدام در نوع خود موارد استفاده خاصی پیدا می‌کنند. اما مهم‌ترین اصل برای استفاده از فیلتر شکن، اطمینان از امنیت آن است. در صورتی که شما از یک فیلتر شکن ناامن استفاده کنید، اطلاعات خود را به راحتی در اختیار کاربر سومی قرار داده‌اید. به همین منظور و در شرایط کنونی ایران، توجه به نوع فیلتر شکن اهمیت بسیاری دارد که متاسفانه بررسی آن در این مطلب نمی‌گنجد.
0 نظرات:
ارسال یک نظر